Klaster Marek Turystycznych Polski Wschodniej jako katalizator wzrostu atrakcyjności i rozpoznawalności oferty regionalnej

Dr Urszula Kobylińska

Przedsiębiorstwa działające na rynku usług turystycznych w Polsce nie są zainteresowane wyłącznie skuteczniejszą promocją i dystrybucją, lecz także tworzeniem atrakcyjnych ofert, których istotnym elementem będzie jakość oferowanych usług. W turystyce można kształtować jakość pojedynczych usług, jak i jakość produktu rozumianego jako oferta miejscowości lub regionu. Zauważają ten fakt coraz częściej przedstawiciele władz lokalnych, którym zależy na podnoszeniu konkurencyjności i atrakcyjności miejscowości czy regionu, spodziewając się wymiernych korzyści z tego tytułu, m.in. większej liczby turystów czy inwestorów. Coraz częściej zwraca się uwagę, iż tworzenie klastrów w branży turystycznej w istotny sposób może przyczynić się do wzrostu innowacyjności regionu oraz jego ożywienia gospodarczego.

 W prawie polskim klaster jest przestrzenną i sektorową koncentracją podmiotów działających na rzecz rozwoju gospodarczego lub innowacyjności oraz co najmniej dziesięciu przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą na terenie jedne­go województwa lub kilku sąsiednich województw, konkurujących i współpracują­cych w tych samych lub pokrewnych branżach oraz powiązanych rozbudowaną sie­cią relacji o formalnym i nieformalnym charakterze, przy czym co najmniej połowę podmiotów funkcjonujących w ramach klastra stanowią przedsiębiorcy.[1] Działalność klastra w naturalny sposób może przyczynić się do wzrostu innowacyjności działających w nim przedsiębiorstw, dzięki wymianie wiedzy i tworzeniu nowych rozwiązań produktowych, procesowych, informacyjnych. Innowacje klastra turystycznego można więc rozpatrywać w następujących obszarach:[2]

·       innowacje produktowe - prowadzące do powstania innowacyjnych produktów i usług turystycznych oraz w innych sektorach gospodarki;

·      innowacje zarządcze i procesowe - mające na celu poprawę procesów świadczenia usług turystycznych oraz procedur zarządzania w przedsiębiorstwach turystycznych i klastrach;

·      innowacje informacyjne – wykorzystanie najnowszych kanałów informacyjno- promocyjnych, innowacje systemu informacyjnego wewnątrz klastra;

·      innowacje instytucjonalne – nowe kierunki partnerstwa publiczno-prywatnego oraz wsparcia systemu publicznego dla przedsiębiorstw turystycznych.

Jednym z rozpoznawalnych klastrów działających w branży turystycznej jest Klaster Marek Turystycznych Polski Wschodniej. Jest toinicjatywa, która powstała na Podlasiu, w województwie podlaskim i warmińsko-mazurskim. Misją  podmiotu jest wspieranie branży turystycznej i rekreacyjno-sportowej poprzez stworzenie stałych ram dla szeroko rozumianej współpracy, obejmującej transfer wiedzy, wymianę doświadczeń oraz budowanie i rozwijanie wspólnej oferty.Klaster zrzesza podmioty działające w szeroko rozumianym sektorze turystycznym. Zasadniczym celem jego działalności jest nie tylko indywidualny rozwój organizacji tworzących Klaster, ale także promocja całego makroregionu Polski Wschodniej, a w szczególności województw podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Klaster funkcjonuje w oparciu o zasady partnerstwa i współpracy, mając za cel zintegrowanie oferty turystycznej. W ramach wspólnych projektów realizowane są m.in. kampanie promocyjne, branżowe konferencje i zagraniczne misje, targi oraz badania, które umożliwiają zidentyfikowanie nisz rynkowych i tworzenie adekwatnych dla nich specjalistycznych produktów turystycznych. Docelowo działalność klastra przyczyni się do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności regionu Polski Wschodniej poprzez:

· budowę świadomości rangi Klastra na rynku regionalnym, krajowym i światowym;

· podniesienie innowacyjności i konkurencyjności Klastra poprzez przyjęcie do realizacji z rekomendacji wniosków w ramach przeprowadzonych badań naukowych;

· rozwój działań zorientowanych na promocję oferty członków Klastra poprzez organizację seminariów, konferencji, misji handlowych;

· promocje marek obszarowych w kontekście zwiększenia ich rozpoznawalności;

· oferowanie usług o najwyższej jakości;

· dbałość o pozytywny wizerunek Klastra i jego uczestników;

· aplikowanie o środki z zewnętrznych źródeł finansowania.

Firmy skupiające się w klastrach przejawiają intensywniejszą działalność inno­wacyjną, ponieważ, jak podkreślają niektórzy z autorów, wiedza zewnętrzna napły­wa głównie na poziomie regionalnym, a pewien zakres wiedzy kluczowej, genero­wanej przez firmy podejmujące działalność innowacyjną, jest wiedzą „milczącą” (cichą) i z łatwością przenika do funkcjonujących w sąsiedztwie firm, na zasadzie komunikacji personalnej. Inni z kolei autorzy przedstawiają argumenty, że poczyna­nia innowacyjne w jednej firmie zmuszają do nich firmy sąsiednie w celu przeżycia na konkurencyjnym rynku i pod groźbą wyeliminowania z niego przez skuteczniej­szego konkurenta w zakresie innowacyjności[3]. W teorii klastrów zwraca się uwagę na wspomniany już związek między kon­kurencyjnością samego klastra a jego zdolnością do nieustannego podnoszenia jako­ści swojego produktu i do innowacji. Chociaż innowacje w turystyce nie są tak czę­ste jak w innych gałęziach gospodarki, ze względu na słabsze powiązania praktyki i sfery badań w turystyce, nie oznacza to, że współpraca w ramach klastra i wzajem­na konkurencja przedsiębiorstw turystycznych nie sprzyja innowacjom w produkcie, w sposobach jego dystrybucji lub promocji. Faktem jest, że współpraca w turystyce ogranicza się często do współdziałania biur podróży z hotelami czy też obiektów hotelarskich z ośrodkami informacji turystycznej.[4]

Nie ulega wątpliwości, że miejscowości i regiony turystyczne oraz funkcjonują­ce w nich podmioty gospodarcze, szczególnie z branży turystycznej, powinny zmie­rzać do podnoszenia swojej konkurencyjności i zdolności do innowacji produkto­wych. Przejawem tego procesu powinno być z jednej strony systematyczne różnicowanie oferty turystycznej, a także podnoszenie jej jakości. Dotychczasowe doświadczenia związane z tworzeniem klastrów wskazują na przydatność tej formy współdziałania nie tylko dla regionów rozwiniętych, lecz tak­że dla obszarów gospodarczo słabszych. Dla wielu takich regionów turystyka jest szansą na ożywienie społeczno-gospodarcze. Poważnym utrudnieniem dla funkcjonowania klastra jest stosunkowo słabe w porównaniu z przemysłem przenikanie się praktyki i efektów badań do działalności turystycznej. Szczególna rola innowacji w działalności klastra uzasadnia udział w nim podmiotów zaplecza naukowo-badawczego (szkół, uczelni, instytutu badawczego).