Kilka faktów o Suwalszczyźnie

O Suwalszczyźnie krążą różne poglądy i stereotypy. Że to prawie koniec świata, że cały rok panuje tu zima, a po ulicach spacerują białe niedźwiedzie. A jakie są fakty? Czas je przedstawić.

• Suwalszczyzna leży na północno-wschodnich krańcach Polski, na granicy z trzema krajami: Litwą, Białorusią i obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Jej południową granicę stanowi Biebrza, zachodnią zaś Rospuda.

• Na Suwalszczyźnie możemy zwiedzić dwa trójstyki granic. W Bolciach koło Wiżajn stykają się granice Polski, Litwy i Rosji, zaś w Puszczy Augustowskiej na rzece Marysze zbiegają się granice Polski, Litwy i Białorusi.

• Suwalszczyzna jest też na Litwie. Po drugiej stronie granicy nazywa się Suvalkija. Jest to spójny pod względem geograficznym region, należący do Pojezierza Litewskiego. Część Suwalszczyzny leży także na Białorusi.

• O wspólnej polsko-litewskiej historii Suwalszczyzny przypominają egzotycznie brzmiące nazwy tutejszychmiejscowości: Wiłkupie, Szlinokiemie, Rejsztokiemie, Oszkinie, Pełele, Szejpiszki, Tauroszyszki i wiele innych.

• Suwalszczyzna, choć leży na krańcu Polski, wcale nie jest tak odległa od centrum kraju. Na przykład dystans z Warszawy do Suwałk jest mniejszy niż odległość ze stolicy do Krakowa, Poznania, Wrocławia, czy Gdańska.

• Na Suwalszczyźnie znajduje się niemal 150 jezior, w tym jezioro Wigry – jeden z największych naturalnych zbiorników wodnych w kraju oraz jezioro Hańcza – najgłębsze jezioro w Polsce i na całym Niżu Środkowoeuropejskim. W jego głębinach, sięgających 108,5 m, zmieściłby się 30-piętrowy wieżowiec, czy na przykład warszawski Pałac Kultury i Nauki na poziomie tarasu widokowego.

• Przez Suwalszczyznę przepływają malownicze rzeki stanowiące popularne trasy kajakowe. Jest to Rospuda, wpływająca do Biebrzy, a także Czarna Hańcza, Szeszupa i Marycha, będące dopływem Niemna. Najdłuższą rzeką Suwalszczyzny jest Czarna Hańcza (142 km), najkrótszą zaś Klonownica, która jest również najkrótszą rzeką żeglowną w Europie. Ma zaledwie 500–600 m długości i łączy jeziora Necko z Białym Augustowskim.

• Znaczną powierzchnię regionu pokrywają lasy, w tymPuszcza Augustowska - największy kompleks leśny Europy (duża jej część znajduje się po stronie białoruskiej), liczący ok. 250 tys. hektarów.

• Suwalszczyzna znana jest jako polski biegun zimna. Rzeczywiście w okolicach wsi Wiżajny przy północnej granicy odnotowywane są najniższe średnie temperatury roczne w Polsce. Zima jest długa i mroźna, nawet dwa-trzy razy dłuższa niż na zachodzie kraju. Najdłuższa zima, z 1928 roku trwała tu aż do czerwca. Ekstremalne temperatury zanotowane na tym obszarze to + 38° st. C i -36° C.

• Wbrew stereotypom, Suwalszczyzna jest jednak regionem bardzo pogodnym. Lato jest upalne (gdyż w tym czasie przeważają wpływy kontynentalnych mas powietrza). W okolicach Suwałk odnotowuje się najniższą roczną ilość opadów i najwyższe ciśnienie w Polsce.

• Suwalszczyzna  zachwyca unikatowym w skali Polski krajobrazem, ukształtowanym przez lodowiec. Największe nagromadzenie ciekawych form geologicznych w jednym miejscu chroni Suwalski Park Krajobrazowy - najstarszy park krajobrazowy w Polsce (utworzony w 1976 roku).

• Na Suwalszczyźnie, w okolicach Udryna i Szypliszk, geolodzy odkryli prawdziwą wieczną zmarzlinę. Zamarznięte skały zalegają 357 metrów pod ziemią. Zdaniem naukowców to fenomen przyrodniczy na skalę światową. Jest to namacalny dowód na istnienie surowego klimatu na tym terenie 13 tys. lat temu.

• Suwalska ziemia rodzi kamienie. Rolnicy co roku pod pługiem natrafiają na      kolejne głazy. A przybyły one do nas ze Skandynawii, przywleczone przez lodowiec. W niektórych miejscach nagromadzenie kamieni w jednym miejscu jest wyjątkowo duże. Takie naturalne głazowiska chronione są w Suwalskim Parku Krajobrazowym. Na przykład w Bachanowie nad Czarną Hańczą zalega ich ok. 10 tysięcy sztuk. W czasie II wojny światowej Niemcy pozyskiwali stąd kamienie, m.in. do budowy „Wilczego Szańca” – głównej kwatery Hitlera.

• Suwalszczyzna to dawna Kraina Jaćwingów. Ten tajemniczy pogański lud należący do plemion bałtyjskich (spokrewnionych z przodkami dzisiejszych Litwinów i Łotyszy) zamieszkiwał tereny dzisiejszej Suwalszczyzny na długo przed Słowianami. W 1283 r. Jaćwingowie zostali ostatecznie podbici i rozgromieni przez Krzyżaków. Dziś śladem po ich obecności na tych ziemiach są liczne grodziska i cmentarzyska kurhanowe. 

• Po upadku Jaćwieży teren Suwalszczyzny porosła nieprzebyta puszcza. Dopiero kilka wieków później zaczęli ją zasiedlać osadnicy litewscy i polscy. W 1667 roku król Jan Kazimierz nadał te ziemie kamedułom, którzy zbudowali nad Wigrami okazały klasztor i stąd zarządzali kolonizacją i rozwojem gospodarczym tych okolic. W 1720 r. kameduli założyli Suwałki.

• Jeszcze przed Suwałkami (i kamedułami), bo w XVI wieku na Suwalszczyźnie powstał szereg miast. Był to Augustów, nazwany od imienia założyciela, króla Zygmunta Augusta, a także Przerośl, Bakałarzewo, Raczki i Filipów, które dziś są  wsiami gminnymi, jednak kiedyś posiadały prawa miejskie.

• Suwalszczyzna, wbrew stereotypom, posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. W regionie znajduje się pięć 3-gwiazdkowych hoteli, ponad 500 kwater agroturystycznych, kilka parków linowych, wyciągi nart wodnych, dwa stoki narciarskie, park wodny i wiele innych udogodnień.

• Suwalszczyzna wyróżnia się swoistą kuchnią regionalną, charakteryzującą się wpływami litewskimi i niemieckimi (z Mazur). Są to na przykład kartacze, soczewiaki, sękacz, mrowisko. Rekordową ilość kartaczy - 22 sztuki - zjadł w latach 30. ubiegłego wieku znany polski pisarz Melchior Wańkowicz.

• Z  Suwałkami związanych jest wiele sławnych Polaków. Urodzili się tu między innymi:

Maria Konopnicka- poetka, pisarka

Aleksandra Piłsudska- żona marszałka Józefa Piłsudskiego

Andrzej Wajda– reżyser, zdobywca Oscara

Lechosław Marszałek-  twórca psa Reksia z filmów animowanych

Edward Szczepanik- ostatni premier rządu RP na uchodźctwie

Alfred Wierusz-Kowalski– malarz szkoły monachijskiej

• Na Suwalszczyźnie jest kilkanaście wsi założonych niegdyś przez     staroobrzędowców – wyznawców XVII-wiecznego odłamu prawosławia, uciekających z Rosji od prześladowań. Dziś starowierców jest już bardzo niewielu. Modlą się oni w swojej świątyni w Suwałkach. Pozostałe cerkwie staroobrzędowców, zwane molennami, znajdują się w Wodziłkach i Gabowych Grądach. Śladem po nich są także cmentarze i nazwy niektórych wsi, np. Buda Ruska.

•  Suwalszczyzna przez wieki była krainą wielu kultur i wyznań. Świadczy o tym choćby zespół cmentarzy w Suwałkach, gdzie obok siebie znajdują się cmentarze: katolicki, ewangelicki, prawosławny, żydowski i mahometański.

• Suwałki w pierwszych dniach I wojny światowej, w 1914 roku, zostały zbombardowane z powietrza przez Niemców, były zatem jednym z pierwszych miast, na które dokonano nalotu powietrznego w Europie i zapewne na Świecie!

• Dzięki populacjibobrów z Suwalszczyzny udało się w Polsce ocalić ten do niedawna wymierający gatunek. W regionie żyje około 7 tysięcy osobników. Wiele z nich odłowiono i wysłano w różne części kraju. Bóbr jest symbolem Wigierskiego Parku Narodowego.

• Atrakcją Suwalszczyzny jest Kanał Augustowski - cudXIX-wiecznej techniki, który łączy Wisłę i Niemen. Wykorzystuje polodowcowe obniżenie rynnowe. Naturalne zbiorniki i cieki wodne połączone za pomocą sztucznie wykonanych przekopów i urządzeń hydrotechnicznych, w tym 18 śluz, utworzyły drogę wodną o długości ok. 104 km.