Polsko – rosyjska wymiana mlodzieży 2013

W dniu 26 listopada 2013 r. zakończyła się realizacja projektu „Polsko – Rosyjska Wymiana Młodzieży 2013” współfinansowanego przez Centrum Polsko – Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia w Warszawie. Patronem Generalnym projektu było Miasto Ostrów Mazowiecka.

Tematem przewodnim wymiany było hasło: „Małe ojczyzny – z kogo jesteśmy dumni? Śladami lokalnych bohaterów”.

    Celem projektu była wymiana młodzieży, której głównym zadaniem jest edukacja historyczna, przybliżająca młodym Rosjanom i Polakom dzieje obu krajów, a zwłaszcza  bohaterów obu narodów, szczególnie w kontekście stosunków polsko – rosyjskich na przestrzeni wieków. Program został tak skonstruowany, aby uczestnicy mieli okazję poznać historię sąsiedniego kraju poprzez postacie, które odcisnęły swoje piętno w historii i wpłynęły na wzajemne postrzeganie się obu narodów również i dzisiaj. Bohaterowie, którzy są przywoływani w tym projekcie, mogą być odbierani przez jedną stronę jako postacie wyłącznie pozytywne, podczas gdy ta druga może mieć o nich całkowicie inną opinię. W tej sytuacji poznanie życiorysów i okoliczności w jakich tamci ludzie żyli i działali oraz ich dokonania, mogą - naszym zdaniem - dopomóc partnerom wymiany w zrozumieniu meandrów naszych wspólnych dziejów i wzajemnego postrzegania się dzisiaj. Staraliśmy się wybrać takie postacie, z których nie tylko są dumne lokalne społeczności, ale które miały w wielu wypadkach wpływ na tworzenie się wzajemnych relacji między Polakami i Rosjanami.

Projekt rozpoczął się 14 listopada 2013 roku przyjazdem grupy młodzieży Rosyjskiej do Polski, która wraz ze studentami z Polski odwiedziła takie miasta jak: Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Nagoszewo - Feliksów – Jasienica – Małkinia – Treblinka – Wizna - Białystok - Suchowola – Osowiec – Ełk – Giżycko. Powrót do Rosji nastąpił 20 listopada.

Jednocześnie 19 listopada 2013 r. do Rosji wyjechała grupa polskiej młodzieży, którzy odwiedzili takie miejsca jak: Smoleńsk – Kłuszyno – Borodino – Moskwa - Riazań – Sielce.

Pierwszy dzień pobytu Rosjan w Polsce rozpoczął się złożeniem kwiatów na cmentarzu przy Alei Żwirki i Wigury w Warszawie. Uczestnicy projektu z historią II Wojny Światowej  mieli okazję zapoznać się podczas zwiedzania Muzeum Wojska Polskiego.

Kolejnym etapem wizyty w stolicy było odwiedzenie pomnika Bohaterów Getta Warszawskiego i oddanie hołdu żydowskim bojownikom. Wątek tragicznych losów Żydów był kontynuowany podczas zwiedzania Muzeum Historii Żydów Polskich.

      Powstanie Styczniowe oraz okres rozbiorów, powstań narodowych, rusyfikacji i zesłań, przybliżyła wizyta w Cytadeli Warszawskiej. Następnie odbył się wykład przy Bramie Straceń i w Parku Traugutta, gdzie został stracony ostatni dyktator Powstania Styczniowego Romuald Traugutt, który porzucił (podobnie jak wielu Polaków, a także i Rosjan) świetną karierę oficerską w wojsku carskim i przyłączył się do powstania.

    Kolejnym etapem projektu był wyjazd do Ostrowi Mazowieckiej. Kilka kilometrów przed miastem znajduje się wieś Nagoszewo, gdzie w dniach 2-3 czerwca 1863 roku została stoczona największa powstańcza bitwa w tej części Mazowsza. Wśród tysięcy mieszkańców Ostrowi i powiatu, którzy wzięli udział w tamtym zrywie niepodległościowym, kilku zasługuje na szczególną uwagę. Wywodzący się z Ziemi Ostrowskiej Wiktor Ignacy Godlewski, za udział w powstaniu został skazany na 12 lat katorgi na Syberii. Między innymi był założycielem, istniejącego do dzisiaj ostrowskiego Banku Spółdzielczego. Innym powstańcem styczniowym, który zapisał się złotymi zgłoskami w historii nie tylko lokalnej, był Ludomir Benedyktowicz. W ramach projektu przewidziana była wycieczka szlakiem Powstania Styczniowego po Ziemi Ostrowskiej z wizytami w Feliksowie, Jasienicy, gdzie znajduje się grób Wiktora Godlewskiego oraz Małkini gdzie miała miejsce pierwsza akcja zbrojna w Powstaniu Styczniowym.

    Z Małkini uczestnicy projektu udali się do Treblinki, na teren hitlerowskiego obozu zagłady, w którym zginęli między innymi Janusz Korczak i jego podopieczni z domu sierot oraz dziesiątki tysięcy Żydów z całej niemal Europy.

    Ostrów Mazowiecka szczyci się również bohaterami z okresu II wojny światowej.  Miejsce wśród nich zajmuje rtm. Witold Pilecki, którego brytyjski historyk Michael Foot zaliczył do grona „sześciu najodważniejszych ludzi ruchu oporu podczas drugiej wojny światowej”. Młodzież złożyła kwiaty przy pomniku Witolda Pileckiego przy Zespole Szkół Nr 1, noszącego imię bohaterskiego rotmistrza, a następnie  udała się do historycznych koszar w Komorowie, z którymi wiążą się kolejni lokalni bohaterowie.

    Z Ostrowi Mazowieckiej dalsza trasa prowadzi do Białegostoku. Po drodze przewidziany został przejazd do Wizny na grób dowódcy bohaterskich obrońców „polskich Termopil", oraz spotkanie z prezesem Stowarzyszenia „Wizna 1939”, który doprowadził do odnalezienia szczątków kpt. Raginisa.

    W Białymstoku rosyjska młodzież spotkała się z władzami miasta oraz z kadrą naukową i studentami WSFiZ należącej do Klastra Marek Turystycznych Polski Wschodniej. Tematem spotkania była współpraca i wymiana naukowa między rosyjskimi i polskimi uczelniami.

W programie pobytu w Białymstoku i jego okolicach przewidziany był również rajd szlakiem lokalnych bohaterów, z których białostoczanie są dumni, m. in. Ryszard Kaczorowski, Ludwik Zamenhof.

    W drodze do Ełku, uczestnicy projektu odwiedzili Suchowolę, miejscowość związaną z księdzem Jerzym Aleksandrem Popiełuszko, legendarnym kaznodzieją, duszpasterzem ludzi pracy, kapelanem pierwszej „Solidarności”.

    Młodzież udała się przez malowniczy Nadbiebrzański Park Narodowy do Osowca – rosyjskiej twierdzy, słynnej z blisko rocznej obrony podczas I wojny światowej, nazywanej często Rosyjskim Verdun. W Ełku znajduje się filia białostockiej Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania. W jej siedzibie odbyło się spotkanie z władzami uczelni i młodzieżą akademicką, a w miejskim ratuszu z władzami miasta. Była to doskonała okazja aby przybliżyć gościom postać najbardziej znanego poety i działacza mazurskiego – Michała Kajki.

Droga z Ełku w kierunku Warszawy prowadziła poprzez tereny walk stoczonych przez rosyjską 1 Armię gen. Pawła Rennenkampfa z wojskami niemieckimi latem i jesienią 1914 roku. Po przybyciu do Warszawy przewidziana była wizyta w kościele św. St. Kostki na Żoliborzu, przy grobie ks. Jerzego Popiełuszki.

Pobyt polskiej-rosyjskiej młodzieży w Rosji rozpoczął się od wizyty w Smoleńsku, który dzisiaj kojarzony jest w Polsce najczęściej ze zbrodnią katyńską i katastrofą smoleńską. W parku miejskim nieopodal smoleńskich murów obronnych, znajduje się aleja z popiersiami bohaterów roku 1812 z Michaiłem Kutuzowem na czele, który ma zresztą tutaj kilka pomników. W programie było zwiedzanie smoleńskich fortyfikacji i spotkanie w bastionie zygmuntowskim z młodymi smoleńszczanami, miejscowym historykiem, a następnie wspólne zwiedzanie kremla i zabytkowej części miasta z Soborem Uspieńskim, polskim kościołem Niepokalanego Poczęcia NMP. W Katyniu przewidziana była wspólna uroczystość religijna na cmentarzu polskich oficerów, a następnie na znajdującym się tuż obok cmentarzu rosyjskim. Zarówno na jednym, jak i na drugim spoczywają ofiary tego samego zbrodniczego systemu. Jest to ten element wspólnej historii, który powinien łączyć współczesnych Rosjan i Polaków. Po uroczystości w Katyniu uczestnicy projektu udali się na lotnisko Siewiernyj, gdzie zostały złożone kwiaty i zapalone znicze w miejscu katastrofy samolotu prezydenckiego.

    Kolejnym przystankiem  w drodze do Moskwy była niewielka wioska Kłuszyno (Kłuszyn), kojarząca się Polakom głównie z bitwą, w której niespełna ośmiotysięczna armia hetmana Żółkiewskiego rozgromiła w roku 1610 blisko 40 - tysięczne wojska moskiewskie. Dla Rosjan jest to jednak przede wszystkim miejsce urodzenia pierwszego kosmonauty Jurija Gagarina. W dalszej drodze do Moskwy uczestnicy projektu odwiedzili pole bitwy pod Borodino, stoczonej 5-7 września 1812 roku podczas wyprawy Napoleona na Moskwę.
Pobyt w Moskwie rozpoczął się wizytą w Moskiewskim Uniwersytecie im. Siergieja Juliewicza Witte rosyjskiego arystokraty i polityka, ministra transportu, a następnie finansów Rosji od 1892 do 1903 roku, oraz premiera Rosji od 1905 do 1906 roku. Był on jedną z najważniejszych postaci w dążeniach do unowocześnienia gospodarki rosyjskiej. Podczas zwiedzania Placu Czerwonego, nie sposób było nie zwrócić uwagi na okazały pomnik Kuźmy Minina i kniazia Dmitrija Pożarskiego znajdujący się przed wejściem do soboru Wasyla Błogosławionego. Kuźma Minicz Minin był kupcem z Niżnego Nowogrodu, który razem z księciem Dmitrijem Pożarskim został uznany za rosyjskiego bohatera narodowego za rolę odegraną podczas obrony kraju w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1609-1618. Ich postacie stały się symbolem narodowym w historii Rosji, a rocznica zwycięstwa powstania Pożarskiego i Minina w 1612 jest od niedawna obchodzona jako rosyjskie święto narodowe.

Ostatnia część projektu realizowanego na terenie Rosji, odbyła się w obwodzie riazańskim. Wizyta w tym mieście rozpoczęła się spotkaniem ze studentami i młodzieżą ze szkoły nr 44, w której znajduje się sala tradycji poświęcona 1 DP im. T. Kościuszki oraz od spotkania z lokalnymi mediami. Po spotkaniu - złożono kwiaty przy wiecznym ogniu na cmentarzu – Memoriale oraz pod polskimi pomnikami.

Evgeny Svitlychnyy (student Moskiewskiego uniwersytetu im S. Witte): „Cieszę się bardzo, że mogłem uczestniczyć w tak ważnym projekcie, wiedza zdobyta w trakcie wymiany uświadomiła mi, że pomimo trudnej historii jest dużo więcej elementów łączących oba narody. Bardzo chciałem podziękować nowopoznanym kolegom i koleżankom z Polski za okazane zaufanie i dzielenie się refleksją i przedstawienie swojego punktu widzenia. Mimo ze celem projektu było zapoznanie z historią i wybitnymi postaciami to jednak zawsze tworzyła się przestrzeń na dyskusję o przyszłości współpracy naszych narodów w XXI wieku np. w trakcie wizyty w Ostrowi Mazowieckiej rozmawialiśmy o współpracy miasta z partnerskim miastem w Rosji, miastem Riazań. Dziękuję burmistrzowi Ostrowi Mazowieckiej Władysławowi Krzyżanowskiemu za szczególne zaangażowanie i ciepłe przyjęcia w murach ratusza.”

Karolina Patrycja Baszeń  (studentka Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku): „Jestem dumna, że mogłam brać udział w projekcie wymiany młodzieży. W trakcie dyskusji zapoznaliśmy się z losami bohaterów, którzy zmieniali bieg historii obu narodów. Na przykład wybitny fizjolog, laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny Iwan Pawłow stworzył podwaliny psychologii, które do dziś są wykładane na uczelniach całego świata. Na uwagę zasługuje fakt, że łatwo nawiązaliśmy dialog z kolegami za zagranicy, szybko przełamując bariery językowe i co najważniejsze pomimo zakończenia projektu dalej utrzymujemy kontakt. Korzystając z okazji, dziękuję organizatorom za profesjonalną organizację i przekazaną wiedzę historyczną.”